Η Αμπελιώνα Μεσσηνίας είναι ένας οικισμός στην ορεινή Μεσσηνία. Βρίσκεται στο τρίστρατο, μεταξύ των Νομών: Αρκαδίας, Ηλείας και Μεσσηνίας. Στην Βορειοανατολική περιοχή όπου τμήμα της Μεσσηνίας εισέρχεται μεταξύ των νομών της Ηλείας και της Αρκαδίας. Σε υψόμετρο 840 μ., περιτριγυρίζεται από τρεις βουνοκορφές. Στα ανατολικά της, αυτή του Λυκαίου όρους (ιερό βουνό των αρχαίων Αρκάδων, όπου λατρευόταν ο Δίας), στα Βορειοδυτικά της, το όρος Κωτίλιο, όπου βρίσκεται ο αρχαίος ναός του Επικούριου Απόλλωνα και Νότια, το όρος Τετράζι (Νόμια).
Θεωρείται αντιπροσωπευτικός ορεινός οικισμός της Μεσσηνίας . Διοικητικά είναι Τοπική Κοινότητα της Δημοτικής Ενότητας του τέως δήμου Είρας. Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης, υπάγεται στο δήμο Οιχαλίας και στην Περιφέρεια Πελοποννήσου, της Περιφερειακής Ενότητας του νομού Μεσσηνίας. Πριν το σχέδιο Καποδίστριας, η περιοχή υπαγόταν στην επαρχία Τριφυλίας.
Στα παλαιότερα χρόνια υπήρξε και πρωτεύουσα της περιοχής με αρκετούς μόνιμους κατοίκους που έφταναν τον αριθμό των 600. Πάντα φιλοξενούσε τις υπηρεσίες της περιοχής, Αστυνομία, Αγροτικό Ιατρείο, Δημοτικό Σχολείο. Μετά την εσωτερική μετανάστευση στα μέσα του 20ου αιώνα, ο πληθυσμός της άρχισε σταδιακά να συρρικνώνεται και πλέον αριθμεί περί τους 110 εγγεγραμμένους και 41 μόνιμους κατοίκους, σύμφωνα με την απογραφή του 2011. Αυτό συνετέλεσε στη σταδιακή ερήμωση του οικισμού.
Παρά ταύτα μετά από πρωτοβουλίες κι ενέργειες του Νίκου Αγγελόπουλου, επιχειρηματία καταγόμενου από την Αμπελιώνα και της οικογένειάς του, η Αμπελιώνα υπέστη ανάπλαση κι έχει ανακηρυχτεί παραδοσιακός οικισμός.
H αγάπη των Αμπελιωνιτών για τον τόπο τους, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στο να διατηρηθεί και να εξελιχθεί η Αμπελιώνα. Σημαντική είναι η συσπείρωση γύρω από το Σύλλογο Αμπελιωνιτών, έναν Σύλλογο που ιδρύθηκε προ 92 έτη στην Αθήνα από Αμπελιωνίτες που είχαν ακολουθήσει το δρόμο της μετανάστευσης. Έτσι συντηρήθηκε μια σταθερή επαφή και διατηρήθηκαν οι δεσμοί των ανθρώπων μεταξύ τους.
Χαρακτηριστικό της Αμπελιώνας είναι η μαγεία του φυσικού τοπίου. Η πυκνή βλάστηση, το πράσινο που κατακλύζει τον χώρο τις περισσότερες ημέρες του χρόνου, οι εναλλαγές χρωμάτων το Φθινόπωρο. Ξεχωριστό είναι το προστατευόμενο Καστανόδασος με τις άγριες καστανιές και βελανιδιές του. Τα τρεχούμενα νερά είναι επίσης άλλο ένα χαρακτηριστικό, στο οποίο αποδίδεται σε σημαντικό βαθμό η δροσιά ακόμη και τους θερινούς μήνες. Το φυσικό τοπίο δένει άρρηκτα με τα πετρόκτιστα σπίτια, τους πλακόστρωτους δρόμους, δημιουργώντας μια αρμονία παραδοσιακού και σύγχρονου.
Χαρακτηριστικό μνημείο της Αμπελιώνας είναι η «Τρανή Βρύση», με τέσσερις κρουνούς, όπου βρίσκεται στο βόρειο τμήμα, στην βασική είσοδο του οικισμού. Είναι διατηρητέο κτίσμα με περίτεχνη μαρμάρινη κατασκευή θόλων, αψίδων και πεσσών. Από του κρουνούς της αναβλύζει νερό όλο τον χρόνο.
Άλλα άξιας αναφορά κτίσματα είναι το διατηρητέο παλαιό Δημοτικό Σχολείο στην πλατεία Παπαγιάννη (παππάς και δάσκαλος του χωριού επί πολλά έτη στις αρχές του 20ου αιώνα), δωρεά Ανδρέα Συγγρού, το οποίο λειτούργησε για πολλά χρόνια, αποτελώντας πυλώνα μόρφωσης κι εκπαίδευσης των παιδιών όλης της περιοχής. Πλέον το κτίριο έχει ανακαινιστεί και λειτουργεί ως Ξενώνας. Ο Μητροπολιτικός ιερός Ναός Αγίου Νικολάου, σ’ έναν ψηλό λόφο, επιβλητικός κι ορατός από τα περισσότερα σημεία του οικισμού. Πίσω ακριβώς βρίσκεται το Πολιτιστικό Κέντρο της Αμπελιώνας «Θόδωρος Αγγελόπουλος», αίθουσα εκδηλώσεων και πολιτισμού, όπου φέρει το όνομα του μεγάλου Έλληνα σκηνοθέτη, καταγόμενου από την Αμπελιώνα. Το ανακαινισμένο Περιφερειακό Ιατρείο της Αμπελιώνας στην πλατεία Σωκράτη Δερεχάνη (ιδρυτής του Αμερικανικού Κολλεγίου Deree με τεράστιο κοινωνικό έργο μαζί με όλη την οικογένεια Δερεχάνη). Η είσοδος του χωριού, υποδέχεται τους επισκέπτες, σε έναν χώρο αναψυχής κάτω από την Τρανή Βρύση, που περιλαμβάνει γήπεδο μπάσκετ, παιδική χαρά και πισίνα (πρόσφατα ανακαινισμένος).
Η Αμπελιώνα αριθμεί περί τα 10 ξωκλήσια και πάρα πολλές πηγές με τρεχούμενο νερό.
Μόλις την επισκεφθεί κάποιος καταλαβαίνει πως είναι περιποιημένο, παραδοσιακό χωριό που αποτελεί πλέον και τουριστικό προορισμό. Το καμάρι της, ο ξενώνας Abeliona Retreat, αποτελεί καταφύγιο ηρεμίας και ξεκούρασης όλο το χρόνο. Έχει περί τις 60 κλίνες. Περιλαμβάνονται εγκαταστάσεις εστιατορίου, σαλόνι και προσφέρει υψηλές παροχές στην εναλλακτική θεραπεία Yoga και στον εναλλακτικό τουρισμό. Υπάρχουν επίσης οι δυνατότητες για διαμονή στον μικρό Ξενώνα (παλιό Σχολείο) και στα Ενοικιαζόμενα Διαμερίσματα «Η Τρανή Βρύση». Καφέ και φαγητό θα βρει κανείς και στην ταβέρνα «Το Μαγαζάκι του Σπύρου» και στην ταβέρνα «Της παπαδιάς». Για φαγητό μπορεί να επισκεφθεί κάποιος και γειτονικά χωριά. Στη Νέδα θα βρει την ταβέρνα «Ο Πλάτανος της Νέδας» και «Το Χάνι της Νέδας». Ταβέρνα και καφέ προσφέρεται και στο χωριό Σκληρού
Η Αμπελιώνα βρίσκεται σε απόσταση 221 χλμ. – 2 ώρες και 30 λεπτά από Αθήνα, 15 χλμ. – 25 λεπτά από Ανδρίτσαινα, 74 χλμ. – 1 ώρα κι 20 λεπτά από Καλαμάτα, 82 χλμ. – 1 ώρα και 30 λεπτά από Πύργο Ηλείας.